22 stycznia 2025
Środa, 22 dzień roku

Imienieny obchodzą:
Anastazy, Wincenty, Wiktor
Realizowane projekty Strona główna / Realizowane projekty / Międzynarodowe / CHEST / 6. Szlak taneczny 

 


 

6. SZLAK TANECZNY

 

a)  "Tańce na Litwie" : Lukas Grigalavičius (nauczyciel tańca w Bites AEC              

       w Wilnie)

b)  "Polskie tańce ludowe" - Leonida Stepanowicz (Polska)


c)  "Tańce narodowe krajów partnerów projektu CHEST: Polski, Litwy, Portugalii,  Turcji" -

     Jadwiga Barcewicz (Polska)

 

 d) " Szlak tańców krajów partnerskich projektu CHEST"Lukas Grigalavičius (Litwa)


 


a) "Tańce na Litwie"

Autor: Lukas Grigalavičius (nauczyciel tańca w Bites AEC w Wilnie)

 

Trochę historii

 

Litewskie tańce ludowe są częścią twórczości artystycznej narodu litewskiego, spuścizną tradycyjnej choreografii, na którą składają się tańce liryczne, domowe lub humorystyczne oraz tańce w kręgu. Zdecydowana większość z nich jest przeznaczona do rozrywki, ale są też ciekawe tańce rytualne, które kojarzą się z kalendarzem, pracą i ceremoniami ślubnymi. Wiele z nich jest rozpowszechnionych na całej Litwie, ale inne są typowe tylko w niektórych regionach etnograficznych. Tańce ludowe gloryfikują własną ziemię, wyrażają charakter narodu, historię, wiarę, sposób życia, a nawet otaczającą przyrodę.



Najstarsza pisemna wiedza o bałtyckich tańcach plemiennych dociera do nas od różnych podróżników, począwszy od X wieku. Uważa się, że najstarsza forma tańca wywodzi się z religii i obrzędów. Chodzenie  w łańcuchu, chodzenie po polach i świętych miejscach, rytmicznie skakanie lub kucanie zgodnie ze śpiewaną pieśnią, przy użyciu różnych narzędzi danego rytuału (kwiaty, chleb, napój, ogień, kadzidło). Sama funkcja ofiarna była rodzajem tańca religijnego. Z biegiem czasu, obrzędy utraciły znaczenie religijne i ostatecznie stały się sposobem rozrywki.  



TAŃCE ŚLUBNE

 

Najbardziej unikalną i bogato opisaną jest litewska choreografia ślubna. Podobnie jak w innych regionach, były tańce o znaczeniu „pierwszy taniec”. Dane na ich temat są bardzo zróżnicowane, ale to można zauważyć, że tutaj rodzice lub ich zastępcy rozpoczynali swój pierwszy taniec znacznie rzadziej niż w innych regionach. W niektórych regionach taki taniec był tańczony przez pannę młodą z innymi ważnymi uczestnikami ślubu. W innych regionach ojciec zaczynał  tańczyć z panną młodą, a potem z panną młodą tańczyli po kolei „taniec pożegnalny” ze wszystkimi. 



W niektórych regionach „pierwszy taniec” miał swoją nazwę. Na przykład taniec Primary (LT Pradėtinis), był tańczony wokół Taurage: najpierw tańczyli go nowożeńcy, a potem inni uczestnicy domu  weselnego. Taniec był tańczony dwukrotnie - po ceremonii w domu św. matronę honorową, a później w domu panny młodej, za każdym razem po uroczystym obchodzie stołu.

W regionach  pojawia się inna nazwa „pierwszego tańca” - taniec kwiatów (LT Gėlių tancius) Taurage. Panna młoda przyczepiała kwiaty do piersi pana młodego i zaczynali tańczyć (według dowolnej muzyki). Następnie druhny przyczepiały kwiaty dla swoich partnerów do klatki piersiowej i szły  z nimi tańczyć. 



DZIEDZICTWO TAŃCA POLSKIEGO NA LITWIE

 

W 1643 r. Wielki książę litewski i polski król Władysław Waz założyli teatr, w którym oprócz oper, występów Baletu Królewskiego (1654), dokonano koronacji króla Jana III (1676). Wystepowali  głównie artyści z Litwy, ale lubili  tańczyć także artyści włoscy i francuscy, polscy dworzanie. Pod koniec XVIII wieku  A. Tyzenhaus, postać państwowa Wielkiego Księstwa Litewskiego, w swoim mieście na dworze w Grodnie założył szkołę baletową, w której uczyły się dzieci okolicznych poddanych.

 

PORTUGALSKIE DZIEDZICTWO TAŃCA NA LITWIE

 

VII Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Pierścień Słońca”, który trwał sześć dni  na Litwie wygrali goście z Portugalii. Grupo Etnográfico de Areosa jest Portugalskim zespołem  tradycyjnych tańców, muzyki i pieśni, który zachowuje i szerzy tradycje, obrzędy i zwyczaje regionu Viana. Przez cały festiwal zespół zaskakiwał publiczność wesołymi tradycyjnymi  tańcami, muzyką, aktywności, zabawnymi i kolorowymi, własnoręcznie wykonanymi strojami ludowymi, które nie zmieniły się od XIX wieku. 



DZIEDZICTWO TAŃCA TURECKIEGO NA LITWIE

 

Turcja to ogromny kraj, znany z bogactwa etnicznych regionów, wyśmienitej kuchni, gościnności, to jedyna stolica świata położona na dwóch kontynentach. Jeden z reprezentatywnych akcentów kraj to tańce narodowe, które są znane na całym świecie. Ze względu na polityczne i historyczne okoliczności, turecki folklor nie jest trwały, był pod wpływem różnych narodów, popularyzowany  na wsi od czasów starożytnych. Każdy naród wniósł część swojej kultury i zwyczajów nie tylko w życie codzienne, ale także na parkiety, tak jak  mogli  oglądać widzowie "Pierścienia Słońca". Zobaczyli  różne style tańca z całej Turcji.

Tureckie zespoły taneczne regularnie uczestniczą w Międzynarodowym Festiwalu Folklorystycznym „Pierścień  Słońca. W tym roku kraj reprezentowało Stowarzyszenie Młodzieży i Klubu Sportowego im. Społeczność Tańca Ludowego Uniwersytetu Bahcesehir. 32 najlepszych tancerzy, muzyków, nauczycieli i artystów make-up   reprezentowało  uniwersytet zwany „Sercem Stambułu”. 



 


 

b) Polskie tańce ludowe 

Taniec ludowy jest wytworem kultury ludowej. Stał się określeniem dotyczącym nie tylko samego sposobu poruszania się, ale również tradycyjnej muzyki, a dokładnie utworów komponowanych specjalnie z myślą o konkretnym rodzaju tańca.

Mapa polskich tańców ludowych



Tańce podhalańskie

Są to tańce flirtów, zalotów i obracania w tańcu partnerki.

Ważnym elementem tych tańców jest krzesany (obijanie w powietrzu jednej nogi o drugą, naśladowanie krzesanie ognia). Tak o tych tańcach pisał Stanisław Ignacy Witkiewicz: „Nic nie może iść w porównaniu z siłą, namiętnością i zaciekłością tego romansu wypowiedzianego tańcem. Jest to popis góralskiej zręczności, siły i temperamentu - przysiady, koziołki i skoki” 



Tytus Chałubiński notował: „Chyba jest coś z opętania w tym tańcu. Wyraża się w nim dzikość, pierwotność, a ileż w tym polotu, śmigłości, fantazji, temperamentu, żywiołu! Co robią tancerze? Drepczą coraz prędzej po obwodzie koła, rytm tańca staje się coraz szybszy, 2 muzyka zawisa na strunach cienkim piskiem. Harnaś w środku nie przestaje się nosić dokoła swej ciupagi. On znajduje dla siebie inny, osobny rytm w tej muzyce. Juhasi gwiżdżą naraz przez palce, zatrzymują się. Co drugi odwraca się ku pierwszemu, trzema parami, w przysiadach podskakują ku sobie co chwilę. Wyciągają ręce uzbrojone w kije. Chyba to ma być wyobrażenie bitki.” 



 Taniec zbójnicki: skoki, waliki na ciupagi


Tańce śląskie.

Najdostojniejszym tańcem śląskim jest trojak (w okresie powojennym urósł niemal do rangi tańca narodowego). Trojak jest tańcem trójkowym, którego charakteryzuje dwuczęściowa melodia (pierwsza w metrum 3/4, druga w metrum 2/4) oraz dobór tancerzy składający się z jednego chłopaka i dwóch dziewcząt – nigdy odwrotnie.

Powstanie tańca, w którym liczba kobiet przewyższała liczbę mężczyzn, jest związane z niedoborem tych drugich i nadmiarem potencjalnych tancerek (często także młodych wdów po górnikach, czy żołnierzach).

Inne tańce: chodzone, tyroliny (czyli mazurki), waloszki (czyli walczyki)



Śląskie tańce zabawowe.

Najbardziej znane z tych tańców to: mietlorz, owczarek, ceglorz, zajączek

Inne: druciorz, kokotek, gąsior, zwodzony, diobołek, gołąbek, rachtór-siedmiokroczek, błogosławiony, kijok, myszka, grozik i inne.

Na Śląsku występowały też tańce obrzędowe, szczególnie te zwiastujące nadejście wiosny. Najbardziej popularne były tańczone z gaikiem oraz z kukłami (marzanną i marzaniokiem) 



Taniec zabawowy 


Tańce wielkopolskie

Wiwaty - rozpoczynały każdą ważną uroczystość i wiejską zabawę.

Jadwiga Sobieska pisze o tym tańcu: „Wiwat był tańcem popisowym nie dla pojedynczych par, lecz dla wszystkich par tańczących równocześnie.”

Wiwaty

Przebieg tańca: przed kapelą staje chłopak i intonuje wiwatową śpiewkę, impulsywnie podchwytują ją inni chłopcy oraz kapela. Wówczas tancerze podbiegają do dziewcząt siedzących pod ścianami na ławach, każdy do umówionej poprzednio partnerki i z ukłonem zaprasza ją do tańca. Chłopiec ujmuje dziewczynę w pas prawą ręką, w lewej lekko wysuniętej do przodu, trzyma prawą dłoń tancerki wszystkie pary posuwają się po obwodzie koła w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, stąpając drobnym krokiem, zbliżonym do bieganego. Drugą częścią jest szybkie wirowanie.  



Kujawiak (ludowe nazwy: śpiący, kolebany) – rytm mazurkowy rytmika mazurowa – formowała się dopiero w XV i XVI wieku.

Kujawiak wraz z oberkiem wyodrębniły się po 1750 roku

Spotykany w regionach sąsiadujących, np. w Wielkopolsce, ziemi łęczyckiej, sieradzkiej, kaliskiej (nazwa kujawiak po raz pierwszy w 1827 roku).

Wyróżnia się dwie formy kujawiaka:

Ksebka (od obrotów w lewo) – wolny kujawiak.

Odsibka (obroty w prawo), tańczona spokojnie, ale trochę szybciej – na okrągło.

O zmianie tempa tańca i kierunku decydował wodzirej lub drużba weselny.

Oskar Kolberg napisał: „Ruchy taneczne w kujawiaku są wolne, posuwiste, jakby powściągliwe, wręcz rzewne i tęskne. Pary spokojnie się obracają i lekko kołyszą.”  



Tańce regionu Mazowsza (radomskie, opoczyńskie, łowickie)

Andrzej Bieńkowski napisał że „Mazurki to muzyka i tańce chłopów pańszczyźnianych, czyli po prostu niewolników”, odkrywa, że rytm mazurka to rytm pracy.

Jeden z wiejskich muzykantów opowiada:

Na wsi młócono cepami i siekano kapustę w rytm mazurka (stąd brała się powszechna dawniej na wsi umiejętność bębnienia i basowania). Często muzykanci przygrywali nawet do żniw, by łatwiej było kosić, albo grali cieślom przy budowie domów. Każdy miał swoje sposoby na różne ozdobniki, ja to często słuchałem ptaków - słowików i skowronków, potem te tryle grałem w mazurkach. 



Oberek, obertas – rytmika mazurkowa, jeden z najpopularniejszych tradycyjnych tańców Polski nizinnej. Tańczone płasko, posuwiście, szurając stopami po parkiecie. Cechy typowe: przytupy i szalony, długi wir po kole. 5 Dawniej uważano, że dobry tancerz to taki, który zamaszystego oberka potrafi drobnymi kroczkami zatańczyć ze szklanką na głowie. Pierwsze wzmianki o tańcu pochodzą już z XVII wieku. 



Polka trzęsiona – od zwykłej polki różni się tym, że przy zastosowaniu tego samego kroku, wykonywanego na całych stopach, uczestnicy nadają tańcowi charakterystyczną „drygliwość”

Drabant - znany na Mazowszu jako taniec pośredni między mazurem a polonezem; najczęściej wykonywany na zakończenie wesela (jego nazwa pochodzi od żołnierza straży przybocznej króla)

Zygmunt Gloger napisał: „Jak polonezem zwykle zaczynano zabawy, tak też kończono je drabantem, w którym żegnano gospodarstwo, a gości do powozów odprowadzano. Ponieważ lud wiejski siedząc przy dworach, naśladował od wieków zwyczaje szlachty i wytwarzał tym sposobem wspólny obyczaj narodowy, więc też drabant, zaniechany przez szlachtę, przechował się jeszcze u konserwatywnego ludu, oznaczając na przykład marsza weselnego.”

 

Tańce kurpiowskie.

Konik – taniec dziewczęcy, prawdopodobnie najstarszy taniec kurpiowski.

Polka w różnych odmianach:

równiejso - charakterystyczny jest tzw. krok "półkowy" polegający na stawianiu nogi na przednią część stopy. Taniec ten tańczy się bez podrygiwania,

– polka "trzęsiono" albo "trzęsionka”,

– trampólka - tancerze wykonują obroty w prawą lub lewą stronę na zmianę, posuwając się po kole,

– fafur – odmiana tampólki (nazwa od kokardy zwisającej z czepca panien), taniec lekki,

- żuraw – taniec zalotny,

- wyrwas - odmiana okrąglaka, różnica polega na tym, że taniec przeplatany jest śpiewem 6

- stara baba

- okrąglak- podobny jest do oberka, ale tańczy się go wolniej, znany w 3 odmianach:

- cochany lub suwany- nazwa od pociągania nogami po podłodze,

- chlapok- to okrąglak z wybijaniem rytmu w czasie tańca,

- powolniak

Tancerka Joanna Sasinowska mówiła: powolniaka się nie tańczy, powolniaka się fruwa, ponieważ tancerze w pierwszej części pary idą lekko kulejąc, a następnie "lecą" przez parkiet.

- olender - taniec zapożyczony.

Taniec przywieziony na Kurpie przez Holendrów - rzemieślników sprowadzonych przez królów polskich. Celem ich między innymi było podniesienie kultury leśnej na puszczy;

W Prusach po lewej stronie Szkwy znajdują się wyręby, zwane "holanderci". Stamtąd wzięli pochodzenie bartnicy Olendrzy. W czasie reformacji przychodzili oni na puszczę, by z misjonarzami protestanckimi werbować Kurpiów na nową wiarę. Razem z tą nową religią przynieśli na Kurpie ów taniec, który przetrwał do dzisiejszych czasów. 



Tańce podlaskie.

Tańce podlaskie są nieco spokojniejsze, mniej żywiołowe niż w innych regionach Polski.

Można w nich dostrzec wpływ wielu kultur oraz obrzędowy charakter. Większość tańców składała się z dwóch części: powolnej zwanej zachodzeniem oraz szybszej, którą nazywano częścią wirową.

Folklor taneczny Podlasia charakteryzują głównie polki i oberki, które w większości przypadków nie posiadają własnej dla siebie nazwy.

Wśród najbardziej lubianych polek należy wymienić takie jak: polka podlaska, cyganka, wiatr, ojra, z kijem, z dołu, z Wiśniewa, od Łosic oraz polki drobne, przysiadane, trzęsionki i galopki.  Wśród innych popularnych tańców, na zabawach cieszyły się głównie mazurki, walczyki oraz podlaski krakowiak.  

Wśród grupy tańców zabawowych, także najchętniej tańczonych znajdowały się takie jak: tupacz, śpioch, zajączek, krzyżak, mania oraz taniec pod nazwą zawierucha. 




Krakowiak podlaski 


Podlasie charakteryzuje się różnorodnością.

Podróżując po Podlasiu podróżujemy po kulturze muzyki i tańca ludowego, wraz ze zmieniającym się miejscem zmieniają się też tańce tam występujące. Przykładowo na ternach Łomży królują tańce kurpiowskie, natomiast w kierunku Hajnówki popularniejsze są tańce ludowe Białoruskie na przykład taniec lawonicha. Na terenach Bielska znane są tańce ukraińskie, takie jak hopak. 



 Taniec lawonicha podczas studniówki w Hajnówce



Taniec hopak 


Z tańców ludowych wywodzą się polskie tańce narodowe, takie jak:

Krakowiak

Mazur

Oberek

Kujawiak

Polonez

 

Opracowała: Leonida Stepanowicz

 

Źródła: Fragmenty książki Grażyny Władysławy Dąbrowskiej „W Kręgu polskich tańców ludowych” Konsultacje z dr Dorotą Frasunkiewicz

Materiały internetowe:

www.malyslask.art.pl/repertuar-43

www.wikipedia.pl www.google.pl

Wszystkie użyte źródła zostały wykorzystane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) 


 


 

c)Tańce narodowe partnerów projektu CHEST

 

Taniec narodowy jest to taniec charakterystyczny dla danego kraju, wyróżniający go spośród innych państw, związany z jego kulturą. Jednak nie wszystkie kraje posiadają tańce narodowe. Poniżej przedstawiam tańce narodowe przypisane do konkretnych państw uczestników realizowanego międzynarodowego Projektu „Cultural and nature Heritage is European  Strength and Treasure”w języku polskim „Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze  to europejska siła i skarb” w skrócie CHEST tj. Polski (koordynator), Litwy, Portugalii i Turcji.

Na 26 państw Europy tylko 17 posiada własny taniec narodowy: Polska – Polonez; Niemcy – Walc; Ukraina – Kozak, Hopak; Czechy – Polka; Węgry – Czardasz; Słowacja – Hajduk, Odzemek; Włochy – Tarantela; Rosja - Trepak, Kalinka; LITWA – Suktinis; Austria – Lander; Hiszpania – Flamenco; Francja – Gawot, Menuet; Anglia – Morris; Szwecja – Gonglar, Skainklat; Rumunia – Syrba; Norwegia – Halling; Białoruś – Lawonicha. 


 


 

 Fot.1.  Mapa krajów Europy posiadających tańce narodowe.

Na mapie  (Fot.1) nie ma Portugalii. W źródłach w  Wikipedii – wolnej encyklopedii znajdują się następujące  listy konkretnych tańców:

1. „Lista etnicznych, regionalnych i tańców  ludowych – „List of ethnic , region al, and folk Dance by origin ”,tańce te są również wymienione na ogólnym, non categorized -  indeksie listy konkretnych tańców. Według tej listy w Portugalii tańce: ChulaCorridinhoMalhãoViraFado uznawane są za najpopularniejsze, tradycyjne tańce ludowe, zaś taniec Vira za taniec narodowy.

2. Kolejna lista (Fot.2) tańców narodowych-  według krajów. Nie wszystkie kraje oficjalnie uznają taniec narodowy lub tańce. Na tej liście tańców narodowych -  „List of national dances” nie ma Litwy.

Portugalia

Vira

Polska

Krakowiak , Kujawiak , Mazur , Oberek , Polonez

Turcja

Zeybek , Halay , Horon


Fot.2  Fragment listy tańców narodowych według krajów „List of national dances” (Wikipedia – wolna encyklopedia) 

 

POLSKA

Historia Polski, dużego i znaczącego kraju w Europie, przez wieki pozbawionego państwowości i wolności, wiernie i dumnie trwającego przy zdobyczach własnej kultury, pozostawia do dzisiaj w umysłach i postawach Polaków wieczny ślad. Bez niezliczonych jej elementów niemożliwe byłoby przetrwanie narodu polskiego. Polskie tańce narodowe stanowiły przez lata jeden z fundamentów pamięci i tożsamości Polaka. Polskie tańce narodowe były chronione przed zapomnieniem i dbano o ich przekazywanie z pokolenia na pokolenie niemal od początków ich powstawania. Była synonimem polskości. Żyje obecnie w setkach zespołów artystycznych nieprofesjonalnego ruchu artystycznego oraz w funkcjonujących w miastach w domach tańca. Polskie tańce narodowe jako przejaw kultury związane były zawsze z określonymi środowiskami i spełniały określone funkcje. W kształtowaniu ich formy muzycznej i tanecznej ważną rolę odegrały środowiska szlacheckie, magnackie, mieszczańskie, a także scena polska. Powiązane są z dziejami Polski, walkami narodowo-wyzwoleńczymi, treściami patriotycznymi, które przez prawie cały wiek XIX czyniły z nich symbol "polskości" narodu, którego państwa na mapie świata nie było.

Polska posiada wiele tańców narodowych. Polskie tańce narodowe: polonez, mazur, kujawiak, oberek, krakowiak znajdują się  na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce; Rok wpisu na Krajową listę: 2019.

Reprezentacyjnym, narodowym tańcem polski jest POLONEZPolonez należy do najstarszych tańców polskich. Jego początków należy się doszukiwać już w bardzo wczesnych starosłowiańskich korowodach tanecznych. Zrodził się, podobnie jak inne polskie tańce narodowe wśród ludu wiejskiego. Wyrósł z tańca zwanego chodzonym, towarzyszącego najczęściej wiejskiemu obrzędowi weselnemu. Ze środowisk wiejskich, przez szlacheckie zaścianki, polonez przedostał się na dwory magnatów i wreszcie na dwór królewski, skąd wywędrował poza granice Polski.

Największy rozkwit poloneza zaznaczył się w ciągu drugiej połowy XVIII i pierwszej ćwierci XIX wieku, tj. w okresie, kiedy cieszył się największą popularnością jako taniec towarzyski i w którym zaznaczył się największy rozwój jego artystycznej muzyki stylizowanej. W tym czasie był tańczony w różnych środowiskach społecznych: przez ludność wiejską, mieszczaństwo, drobną szlachtę zaściankową oraz magnaterię. Uczono go w szkołach i prezentowano na scenach. W tym właśnie okresie ukształtował się zasadniczy i najbardziej charakterystyczny zespół muzycznych i ruchowych cech tego tańca.

Pierwotny polonez, tańczony przez lud wiejski, w zależności od regionu i rodzaju obrzędów czy uroczystości, podczas których był wykonywany, nie zawsze posiadał tę samą formę ruchową (w każdym regionie tańczono go nieco inaczej) i występował pod różnymi nazwami. W literaturze muzycznej, traktującej o polskiej muzyce ludowej i o polskich tańcach ludowych, napotkać można cały wachlarz tych nazw. Oto niektóre z nich: polski, wielki, pieszy, chodzony, do-przodka, przodek, starodawny, nieskoczny, starosta, marszałek, polonez, polezon’a polizon’a, łażony, wolny, obchodny. Ogólnie o charakterze ruchu poloneza można powiedzieć, że jest on tańcem wolnym, spokojnym, płynnym, uroczystym, a jego zasadniczą cechą jest dostojność.

Niezwykle istotne jest to, iż polonez ma obecnie powszechne zastosowanie jako forma celebracji donośnych wydarzeń szkolnych. Tradycją w szkołach jest rozpoczynanie balu studniówkowego właśnie od poloneza. Ten ważny zwyczaj jest wciąż żywy, i pozostaje ważnym elementem szkolnych uroczystości.

 LITWA

Litewska muzyka ludowa wykazuje wiele cech wspólnych z kulturą muzyczną narodów ościennych: łotewską, fińską, słowiańską; o istnieniu odrębnego litewskiego folkloru wspominają przekazy z XVI w. (Miechowita, Stryjkowski); zapisy rozpoczynają się w połowie  XVIII w. W pieśni dominuje jednogłos; w południowo.-wschodnich rejonach Litwy pojawia się rodzaj kanonu (sutarines) oraz formy wielogłosowe znane od drugiej  połowy XVIII w. Najbardziej znane są formy daina i giesmé przeważnie poświęcone pracy, a także miłości. Folklor taneczny stanowią m.in. korowody obrzędowe (iewaro tiltas, sadute), tańce towarzyszące zakończeniu prac polowych (auginele, audejele), tańce męskie (ožjalis, džigunas), żeńskie (kepurine) i inne (suktinis, ionkelis). Najpopularniejsze instrumenty: kanklés (strunowy, szarpany), skudučiai (odmiana fletni Pana), trimitai (zespół pięciu drewnianych trąb), birbiné (flecik), rogi, trąby.

 

Taniec ludowy jest wytworem kultury ludowej. Stał się określeniem dotyczącym nie tylko samego sposobu poruszania się, ale również tradycyjnej muzyki, a dokładnie utworów komponowanych specjalnie z myślą o konkretnym rodzaju tańca.

Do wprost narodowych tańców Litewskich te należą: JASKUŁKA (Blendingieli); TOPOR (Kirwis); BITWA (Musztini).

 

Rok 2018 był bardzo ważny dla Litwy i Polski. Obchodziliśmy 100 rocznicę odzyskania niepodległości. Sto par – członkowie polskich zespołów artystycznych na Litwie oraz litewskiego zespołu „Pylimėlis” zatańczyło na placu Ratuszowym w Wilnie poloneza oraz litewski taniec narodowy suktinis. Tak artystyczna młodzież uczciła 100-lecie odrodzenia niepodległości Litwy. Uroczysty popis wieńczyła prezentacja dwóch flag – Litwy i Polski.

 

Fot. 3 Polonez i Suktinis w hołdzie litewskiej niepodległości Fot.4.1 Polonez i Suktinis w hołdzie litewskiej niepodległości (flaga Litwy) Fot.4.2 Polonez i Suktinis w hołdzie litewskiej niepodległości (flaga Polski)

 

 Ciekawostka!

Od popularnego litewskiego, narodowego tańca „Suktinis” swoją nazwę zaczerpnął najpopularniejszy historyczny napój litewski -  miód pitny nazwany też „Suktinis”.

Jest to kompozycja miodu z jagodami jałowca, kwiatami goździka, pąkami topoli, żołędziami i wieloma ziołami. Bogaty kolor uzyskano dzięki dodatkowi soków z jagód, czarnej porzeczki i maliny. Dojrzewa przez 18-20 miesięcy i w efekcie uzyskuje się trunek o wspaniałym aromacie, smaku i wysokiej mocy (50%). Serwowany jest solo lub jako dodatek do herbaty i kawy. Świetnie pasuje do pikantnych potraw, jest też znakomity w kuchni do marynowania mięs.

W roku 2004 miód pitny „Suktinis” został uznany za Produkt Roku Litwy i uzyskał status dziedzictwa kulinarnego


 

Portugalia

 

We wszystkich miejscach i w każdym czasie ludzkość zawsze imponowała pomysłowością  dźwięków i muzyki  istniejących w swoim naturalnym środowisku. Głos i klaskanie rąk można z pewnością uznać za pierwsze formy instrumentalne wykorzystywane przez człowieka.

Półwysep Iberyjski był domem wielu różnych narodów i kultur. A więc te narody i ich kultury wywierały wpływ na  to co  jest muzyką portugalską.

Portugalska muzyka ludowa wywodzi się z tradycyjnych pieśni społeczności, która wyraża  poetycki charakter ich przekonań i opowiada o  historii pokoleń. W ludowych tańcach portugalskich używane są typowe instrumenty:  gitara, mandolina, dudy, akordeon, skrzypce, perkusja i ogromna różnorodność instrumentów dętych i perkusyjnych.

Na wyżej wymienionej liście (Fot.1) nie ma naszego projektowego partnera Portugalii. Natomiast w Wikipedii, wolnej encyklopedii -  znajduje się  lista tańców zgrupowanych  według pochodzenia etnicznegokraju lub regionu. Tańce te są również wymienione na ogólnym, noncategorized indeksie listy konkretnych tańców.

Według tej listy w Portugalii tańce: ChulaCorridinhoMalhãoViraFado uznawane są za najpopularniejsze, tradycyjne tańce ludowe, zaś taniec Vira za taniec narodowy.

Jest to najbardziej popularny taniec i  jest wykonywany w każdym regionie. Ma rytm trzystopniowy, który jest bardzo podobny do walca, ale jest szybszy i pary tańczą do przodu do tyłu bez trzymania się za ręce. Jest kilka sposobów tańczenia Vira.

Na drugim  miejscu jest styl Fado – jest to  gatunek muzyczny uprawiany prawie wyłącznie w swojej ojczyźnie – Portugalii. Wyjątkiem jest Japonia, gdzie jest garstka artystów śpiewających fado po japońsku (chociaż należy zaznaczyć, że zdaniem purystów gatunkowych fado zaśpiewane w innym języku niż portugalski przestaje być fado.

27 listopada 2011 roku fado, jako styl popularnych pieśni został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. 

Fado (przetłumaczone jako przeznaczenie l los) to gatunek muzyczny powstały w XIX wieku w biednych dzielnicach portowych miast Portugalii, głównie w lizbońskich kwartałach   Alfama i Mouraria Charakteryzuje się smutnymi melodiami i tekstami, często o morzu lub życiu ubogich. Muzyka jest bardzo związana z portugalskim słowem  Saudade (unikalny wyraz bez dokładnego tłumaczenia w innym języku). Jest to rodzaj tęsknoty i przekazuje złożoną mieszaninę głównie nostalgii, ale też smutek, ból, szczęście i miłość.

Istnieją dwie główne odmiany fado, a mianowicie  z miast Lizbona  i Coimbra . Styl Lizbona jest najbardziej popularny, zaś styl Coimbra jest bardziej wyrafinowany. Nowoczesne fado jest najbardziej popularną muzyką  w Portugalii i gra ją wielu znanych muzyków. Zgodnie z tradycją, Lizbońską  klaskamy w dłonie, w Coimbra kaszlesz jakby wyczyszczenie gardła.

W XX wieku muzyka fado była śpiewana przez piosenkarzy, i grana na gitarze portugalskiej, ale coraz więcej z udziałem kwartetów  smyczkowych do pełnej orkiestry.

Składniki Fado to szal, gitara, głos i szczere emocje.

Fado jest najprawdopodobniej najstarszym folkiem  miejskim na świecie i stanowi serce portugalskiej duszy, a do tego kwestia wydajności fado nie powiedzie się, jeśli publiczność nie zostanie doprowadzona do łez. 

 

TURCJA

Położona nad  trzema morzami, rozciągająca się na ważnych szlakach handlowych Turcja, ma złożoną, wyrafinowaną kulturę, co znajduje odzwierciedlenie w różnorodności swoich tańców. Dominujące formy taneczne są to  rodzaje linii tańca.  Istnieje wiele różnych rodzajów tańców ludowych wykonywanych na różne sposoby w Turcji, a te odzwierciedlają strukturę kulturową każdego regionu. 

 

 


 

 

Najbardziej znane tańce w poszczególnych regionach to:

1. „Bar” w prowincji Erzurum ,
2. „Halay” na wschodzie i południowym wschodzie,
3.  "Hora ” w Tracji ,
4.  „Horon” nad  Morzem Czarnym,
5. „Kaşık dans ediyor” w okolicach Konyi
6. „Lezginka” w Kars i Ardahan  
 

 

 Do najpopularniejszych tańców tureckich należą: zeybek, halay, horon.

 

Zeybek popularny taniec ludowy Zachodniej Anatolii. Wykonywany jest przez jedną, dwie lub grupę osób. Ma charakterystyczną formę, ale pozycja ramion i ciała różni się w zależności od regionu. Zeybek występuje w wolnym i szybkim tempie. Muzykę tworzą tradycyjne instrumenty, takie jak bęben Zurna, trzcina, łuk szpik itp. Taniec jest wykonywany przez mężczyzn symbolizuje dzielność, uczciwość i determinację, natomiast przez kobiety - wdzięk i harmonię.

Halay to regionalna kategoria stylów tańca ludowego w środkowej i południowo-wschodniej Anatolii .Towarzysząca tańcu muzyka to zurna i davul. Zaczyna się powoli i przyśpiesza. Halay to tradycyjny taniec na Bliskim Wschodzie , najczęściej grany podczas wesela na zurnie, wspierany przez davula, ale w ostatnich latach instrumenty elektroniczne zaczęły je zastępować. Zazwyczaj tancerze Halay tworzą okrąg lub linię, trzymając się jednocześnie małym palcem lub ramieniem, a nawet ręką w rękę, a ostatni i pierwszy gracz trzyma kawałek materiału. Jest to taniec narodowyArmenii , Azerbejdżanu , Iranu , Iraku i Turcji . 

Horon wywodzi się z greckiego słowa: Choros czyli taniec zarówno starożytnej i współczesnej greckiej muzyki. Turecki  Horon, to styl tańca  z regionu Morza Czarnego, obecnie nowoczesnej Turcji. Taniec zwany Horon charakteryzuje się różnymi prostymi krokami. Szybkie tempo, rytm i drobne kroki są dla niego charakterystyczne. Taniec wykonywany jest przez grupę tancerzy przy instrumentach typu Zurna, Mey.

 

Turecki taniec, który cieszy się na świecie największą popularnością to taniec brzucha, nazywany göbek dans. Jest to  taniec orientalny wykonywany  przez tancerki ubrane w specjalne stroje odsłaniające brzuch, a często zasłaniające twarz. Cechami charakterystycznymi dla tego tańca są specyficzne ruchy bioder, brzucha, biustu, głowy i rąk. Tancerka często używa rekwizytów, takich jak zills (saggaty), woale, skrzydła Isis, miecze, laski świeczniki i inne. Najpopularniejsze style to egipski, turecki, syryjski i libański. Taniec brzucha znany jest także z wielu korzyści, zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i duchowej: m. in. wzmacnia i rozluźnia mięśnie, poprawia krążenie, wyszczupla talię oraz pozwala odkryć w sobie prawdziwą kobiecość, przez co zwiększa pewność siebie i powoduje lepsze samopoczucie.

 

Taniec odgrywa w życiu ludzi na całym świecie i w rozmaitych kulturach ogromną rolę nie tylko dziś, ale właściwie od początków dziejów ludzkości. Taniec pomaga w utrzymywaniu równowagi emocjonalnej, daje poczucie bezpieczeństwa. Dlatego też jest wykorzystywany  również jako metoda psychoterapii. ... Podsumowując, taniec jest ekspresją ruchową uszlachetniającą człowieka. Może bowiem pełnić wiele funkcji - estetyczną, poznawczą czy utrwalającą tożsamość.

 

 

Opracowała  Jadwiga Barcewicz


Żródła:

 

 

  1.   Wikipedia – wolna encyklopedia
  2.   Tańce narodowe w Europie: Trybalska Magdalena, Romanowska Karolina
  3.    https://pl.qwe.wiki/wiki/List_of_ethnic,_regional,_and_folk_dances_by_origin
  4.    https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_national_dances 

 Link do filmiku:   https://youtu.be/fje9ian7smQ

 

 


 


d) Szlak tańców  krajów partnerskich projektu CHEST 

 

LITWA



Litewskie tańce ludowe wpisują się w twórczość artystyczną narodu litewskiego, spuściznę tradycyjną, choreografię składającą się z tańców lirycznych, domowych lub humorystycznych, tańców w kręgu.  Większość z tych tańców ma na celu rozrywkę, ale jest też kilka ciekawych tańców obrzędowych i w kręgu związanych z kalendarzem, pracą i ceremoniami ślubnymi.

Wiele z nich jest rozpowszechnionych na całej Litwie, ale inne są specyficzne dla niektórych etnograficznych regionów. Tańce ludowe celebrują ziemię, wyrażają charakter, historię, wierzenia, sposób życia, a nawet otaczającą naturę. Litewskie tańce ludowe wykonują głównie kobiety. Bardzo mało jest tańców męskich. W mieszanym tańce grupowe, kobiety i mężczyźni są równymi partnerami. Taniec jest na pełnych obrotach, ponieważ tak jest łatwiej tańczyć na murawie lub ziemi. Ruch dłoni jest niewielki, zwykle na biodrach lub trzymając długą spódnicę. Tempo tańca jest czasami szybkie, ale nigdy nie zmienia się w tasowanie. Tańce odzwierciedlają powściągliwy charakter ludu rolniczego. Taniec ludowy jest często ściśle związany z piosenką, muzyką, strojami tanecznymi i zwyczajami.

Aukštaitija wyróżnia się obfitością kręgów. Nawet piosenki układają się w koła. Są proste, w dwóch częściach, z pierwszą częścią kręcącą się w kółko, a drugą częścią kręcącą parangs („Skrenda gegutė” („Lata kukułka”), „Augo liepa” („Rosnąca lipa”), a czasem łańcuch i  jest spleciony ze sobą na różne sposoby („Kas darži” („Co jest w ogrodzie”).

Na Suwalszczyźnie jest więcej liniowych kręgów („Simas mano dede” – „Mój wujek Simas”) i zabawnych kręgów gdzie ilustrowany jest tekst („Tupi žvirblis pabaryje” – „Wróbel”), a także niezwykłe tańce pochodzenia lokalnego - „Ciceliukė Marceliukė”, „Kubilas”, „Pipiras”.

Dzukija jest bogata w starą choreografię rytualną. Kojarzy się z okresem świątecznym i ceremonią weselną („Aš motulai šoku” – „tańczę dla mojej matki”). Są piękne tańce, takie jak „Melnykas”, „Suktinukas”, „Tancius” oraz tańce obce, takie jak „Karobuška” i „Čerkesas”.


 TURCJA



 

Tureckie tańce ludowe – prezentują swój kraj, otoczony trzema morzami i ważnymi szlakami handlowymi. Turcja ma złożoną, wyrafinowaną kulturę, odzwierciedloną w różnorodności jej tańców. Dominujące formy taneczne to rodzaje tańca liniowego. Turcja ma wiele różnych tańców ludowych wykonywanych na różne sposoby, odzwierciedlających tożsamość kulturową każdego regionu. Taniec Bar w prowincji Erzurum, Halay na wschodzie i południowym wschodzie, Hora w Tracji, Horon nad Morzem Czarnym, Shawk wokół Konyi i Lezginca, Kars i Ardahan to najbardziej znane przykłady.

„Noc turecka” jest dość podobna, z tańcami z różnych regionów, tradycji weselnych i tańca brzucha. Można ją urozmaicić występem wirujących derwiszów lub tańcem „tanura”. Różni się  czasem trwania i poziomem profesjonalizmu. Również najbardziej rozpoznawalne są tańce Regionu Kaukazu i oczywiście taniec brzucha.

Taniec egejski Zeybek. Jest szczególnie powszechny na obszarach Izmir, Aydin, Mulla, Denizli i Balikesir. Ważna jest też muzyka. Na klarnecie i bębnie gra się na otwartych przestrzeniach, a balama (Bağlama) i bęben w zamkniętych przestrzeniach. Taniec służy do okazania odwagi, otwartości i akceptacji wyzwania. Zeibeks to bohaterowie broniący słabych i można ich porównać do Robin Hooda. Oni bronią zwykłych ludzi przed  niesprawiedliwością, bezwzględnymi właścicielami ziemskimi i poborcami podatkowymi. Istniały od około 1600 do 1922 r. Zeibkowie przyczynili się też do oporu przeciwko Rosjanom (1877-1878) i najazdom Greków (1922). Ci „niwelatorzy masła” mieszkali na wyżynach i wybierali swojego wodza, Efe (a imię żołnierza pochodzące z Uzbekistanu), który przestrzegał ścisłego kodeksu honorowego. Słowo zeybek to uważa się, że pochodzi od słowa bekneğ (po turecku „odporny, trwały, niezawodny”), a także ma inne znaczenie jako brat lub przyjaciel. Taniec rozpoczyna się powolnym i odważnym marszem okrężnym. Tasowanie (turecki: nara) oznacza początek głównej części tańca. Nawiasem mówiąc, ruchy naśladują orła. Jest w sumie około 150 odmian, w których tańczą tylko mężczyźni, tylko kobiety lub zarówno mężczyźni, jak i kobiety.

Sami Turcy wywodzą ten taniec z drugiej strony Mongolii. Mówi się, że powstał w Anatolii już w 1000 AD. W Mongolii zwycięzcy zapasów tańczyli taniec orła i w regionie Ałtaju odbywa się również taniec orła. Często sam taniec zeybek jest określany jako taniec orła.


 POLSKA



Polskie tańce ludowe to tradycja zakorzeniona w dziesięciu wiekach polskiej kultury i historii. Wiele tańców wywodzi się z regionalnych obyczajów i wydarzeń historycznych, ale zawierają także formalne elementy sali balowej

czy nawet baletu i różnią się od stylów czeskiego, słowackiego i germańskiego. Obecnie tańce są wykonywane tylko na dużych imprezach, podczas festiwali lub w miejscach publicznych zorientowanych na turystów.

Kompozytor Fryderyk Chopin był wielkim propagatorem polskiej muzyki ludowej za granicą i często włączany folklor w jego kompozycjach.

Polskie tańce ludowe są energiczne i radosne. Podskoki, spiny i ruchy sportowe są powszechne. Wśród najbardziej znanych  i  lubianych  tańców polskich to krakowiak, mazurek, oberek, Polonez i polka czeska. Tańce te zaliczane są do tańców narodowych, ponieważ prawie każdy region Polski tańczył różne wariacje tych tańców. Wiele z tych tańców było wprowadzonych do sali balowej po najeździe Napoleona na środkową i wschodnią Europę, który przyniósł Szlachta francuska, naśladująca styl tańca polskiego chłopstwa i dodająca smaczków baletowych.

Mazur to szybszy taniec, w którym pary ślizgają się po parkiecie. Taniec jest inspirowany francuskim wpływy i tancerze poruszają się z gracją i szybko. Mazur był jedną z inspiracji dla Muzyka Chopina.

Oberek to szybki, żywiołowy taniec. Słowo „oberek” pochodzi od „obrot”, co oznacza „zawrócić”. W trakcie tańca mężczyźni dokonują wyczynów atletycznych, demonstrując wielkie skoki atletyczne.

Polonez. Najwybitniejszym z tańców narodowych jest polonez. Często jest to pierwszy taniec rozpoczynający duże wydarzenia. W Polsce poloneza nazywa się polonezem lub rzadziej chodzony (słowo oznaczające „taniec chodzenia”).


 PORTUGALIA



Muzyka i sztuka odgrywają ważną rolę w kulturze portugalskiej, a tradycyjne tańce ludowe, znane jako Ranchos Folclóricos wywodzą się z wiejskich i rolniczych społeczności kraju. Radosne i energetyczne brzmienie Ranchos Folclóricos bardzo różni się od fado, a te tańce partnerskie są wykonywane w parach lub grupach i są nadal praktykowane. Są zwykle obserwowane publicznie podczas uroczystości i wydarzeń specjalnych. Najbardziej uderzające są kolorowe kostiumy noszone przez mężczyzn i kobiety, gitara, akordeon i dudy. Różne tańce i kostiumy reprezentują różne regiony Portugalii. Kostium damski to zwykle długa i kolorowa, składająca się z sukienki lub spódnicy i topu wraz z odpowiednimi butami i szalik do włosów lub chusteczka. Mężczyźni natomiast noszą raczej proste garnitury składające się ze spodni i koszuli z długimi rękawami, czasem przykryte kamizelką. Przyjęło się również, że mężczyźni noszą kapelusze. Tradycyjnie styl strojów noszonych przez tancerzy był pod wpływem regionu i społeczeństwa, do którego należą.

Każdy taniec ma inną technikę, niezależnie od tego, czy składa się z dwóch, czy trzech kroków i jest tańczony w długiej linii  lub małych  kółkach. Niektóre z najpopularniejszych technik to „vira”, „fandango” i „Korynho”. Najbardziej tradycyjne tańce ludowe pochodzą z północy kraju, ale niektóre, jak „koridino” są również częścią południowej historii i można je nawet zobaczyć w Algarve podczas festiwali. Virera, oznacza „skręt”, pochodzi z regionu Minho na północy, a jego styl był  porównany do walca. W tym tańcu mężczyźni i kobiety tworzą krąg, którym obracają się w powietrzu ich ręce, a partnerzy, którzy ciągle się zmieniają, również krążą wokół siebie. Jak taniec virera, jest chula i fandango, które różnią się tym, że są nieco bardziej energiczne i są przy akompaniamencie różnorodnych stylów instrumentalnych i melodii.

Opracował Lukas Grigalavicius 

Tłumaczenie na język polski

Jadwiga Barcewicz 


 
 
© 2011 Uniwersytet Trzeciego Wieku w Białymstoku
Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną.