SEMINARIA I WYKŁADY (WYJAZDOWE)

1. Wyjazd do Knyszyna i Moniek (16 grudnia 2019)

2. Wyjazd do Supraśla ( 18 stycznia 2020)

       - Kulig w Supraślu po Puszczy Knyszyńskiej

3. Zapusty Radziwiłowskie (25 lutego 2020)

       - Zwiedzanie: Góra Strękowa; Burzyn; Biebrzański Park Narodowy;     

          Osowiec; 

4. Warsztaty wyjazdowe w ramach projektu CHEST  pt. „Obrzędowość  Wielkanocna"  (12.04.2022)

Trasa: Białystok  -  Mońki  -  Krzeczkowo  -  Kalinówka  Kościelna  -  Knyszyn  -  Białystok

IV. Warsztaty wyjazdowe w ramach projektu CHEST  pt. „Obrzędowość  Wielkanocna"  

Trasa: Białystok  -  Mońki  -  Krzeczkowo  -  Kalinówka  Kościelna  -  Knyszyn  -  Białystok

Uczestnicy projektu CHEST zostali zaproszeni przez Waldemara Malewicza na warsztaty wyjazdowe w dniu 12.04.2022r. z przewodnikiem Kazimierzem Kalinowskim i kierowniczką wyprawy Leonidą Stepanowicz.  

W Mońkach czekał na nas przewodnik Tadeusz Skutnik, znawca regionu. W Monieckim Domu Kultury obejrzeliśmy wystawę Zdobnictwo Obrzędowe Cyklu Wiosennego i Świąt Wielkanocnych – przepiękne pisanki i drapanki, misterne pająki, dekoracje ze sztucznych kwiatów, wycinanki, pięknie udekorowane wielkanocne palmy z bukszpanu. Autorzy tych prac reprezentują województwo podlaskie. Na uwagę, oprócz przepięknych pisanek, zasługiwały dekoracyjne pająki ze słomy lub trzciny, ozdobione kolorową bibułką, czy z nasion dyni, grochu, fasoli i łubinu. Niektóre z nich prezentowano na wystawie ogólnopolskiej w Bydgoszczy.

Przypomniano nam tradycje wielkanocne, będące wyrazem trwania dorobku pokoleń. Wielkanoc, święto odrodzonej przyrody, a także człowieka, przechowuje wiele symboli związanych z gałązkami wierzby, jajkiem, pisanką, wodą, ogniem i ucztowaniem. Pisanki – arcydzieło ludowych artystów, są symbolem zmartwychwstania. W zależności od techniki zdobienia nazywane są kraszankami, oklejankami, skrobankami i batikowymi. Najstarsze pisanki pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii.

Warto jeszcze przypomnieć zwyczaj zakopywania na polach jedzenia z obfitego stołu, kolędowanie wiosenne – Konopielki i życzących „wołokaczy” oraz kaczanie jajek czy zbijanki.

Kierownik Monieckiego Domu Kultury uczestników wycieczki obdarował pięknymi albumami pt. Dziedzictwo lokalne.

Przewodnik w drodze do Krzeczkowa opowiedział o historii monieckich kościołów pw. Matki Bożej Częstochowskiej i św. Brata Alberta. Pod Krzeczkowem obejrzeliśmy wzniesienie, na którym znajdowało się niegdyś grodzisko średniowieczne, co potwierdziły wykopaliska. Przewodnik bardzo dokładnie przedstawił jego historię.

W nowo wybudowanej świetlicy zjedliśmy lunch, na piaskowym dziedzińcu piekliśmy kiełbaski w ognisku. Mimo Wielkiego Tygodnia było bardzo radośnie.

Dalszy ciąg wyprawy spędziliśmy w Kalinówce Kościelnej, w XIV wieku własności Radziwiłłów. Zwiedziliśmy wystawę w zabytkowym lamusie z XVIII wieku i barokowy drewniany kościół pw. Św. Anny z 1774 roku z dzwonnicą bramną. Wnętrze świątyni z rokokowym ołtarzem, feretronami i stacjami Męki Pańskiej malowanymi olejno zachwyca dawnością oraz wystrojem.

Wracaliśmy drogą przez królewskie miasto Knyszyn, ale nie odwiedziliśmy grodu Zygmunta Augusta, bo byliśmy tu wiele razy.

Zadowoleni z pouczającej wyprawy projektowej CHEST, preferującej podlaskie dziedzictwo kulturowe, wróciliśmy do przedświątecznych obowiązków.

                                                                                                             Krystyna Szewczyk 

III seminarium wyjazdowe w ramach projektu CHEST

W programie:

Zapusty Radziłowskie

Jak co roku w ostatkowy wtorek mieszkańcy Radziłowa (powiat grajewski) hucznie pożegnali karnawał. We wtorkowe zapusty nie mogło zabraknąć kolorowego korowodu z parą młodą na czele, która wyśmiewała panny i kawalerów, którym w karnawale nie  udało się znaleźć partnerów. Pojawiły się także słomiane chochoły, których spalenie symbolizuje umieranie starego i narodziny nowego. Tradycyjnie okres od Tłustego Czwartku do Środy Popielcowej był czasem najhuczniejszych zabaw. Radziłowskie zapusty przywrócono do tradycji w roku 2000, chcąc zachować od zapomnienia ludowe zabawy i obyczaje kończące karnawał.

Razem z mieszkańcami na tradycji  Zapustu Radziłowskiego bawili się słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Białymstoku (3w1: uczestnicy projektu CHEST, sekcji turystycznej TRAMP, KT PTTK MOZAIKA). Barwność widowiska, piękna atmosfera Rynku i uliczek wokół, była dla nas wspaniałą atrakcją i radosną zabawą kończącą karnawał 2020r. 

Jadwiga Barcewicz

 „Ziabela” i Jan

25 lutego 2020 roku aż siedemdziesięcioro słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Białymstoku wspólnie z mieszkańcami gminy Radziłów hucznie bawiło się na XX Zapustach Radziłowskich, zwanych „Ziabelą”.

Według miejscowej legendy Izabela zwana Ziabelą i Jan to dawni mieszkańcy Radziłowa – szlachcic i jego młoda małżonka, którzy przehulali swój majątek. Jan stracił głowę dla pięknej Izabeli i razem z nią uczestniczył w hucznych zabawach, zakrapianych alkoholem. Z ich lekkomyślności śmiali się wszyscy mieszkańcy.

Co roku w ostatki „Ziabela” (Izabela) i Jan tradycyjnie z przytupem żegnają karnawał. Głównym punktem widowiska zapustowego jest „Ziabela”, czyli naturalnej wielkości kukły Izabeli i Jana zrobione ze słomy i umieszczone na wirującym kole ciągniętym przez konia.

Za „Ziabelą” kroczyły cztery chochoły symbolizujące odchodzącą zimę. Dalej jechała bryczka zaprzężona w dwa konie, wioząca parę młodą – Izabelę i Jana wraz z drużbami, przebranych w regionalne kurpiowskie stroje. Wyśmiewali oni mijane panny i kawalerów, którym w karnawale nie udało się znaleźć partnerów. Korowód weselny objeżdżał rynek dookoła i zatrzymywał się przed sklepami, w których nowożeńcy obdarowywani byli alkoholem, zakąską i słodyczami.

Za nimi na kolejnej bryczce jechali goście, zjeżdżający do Radziłowa na Zapusty. Towarzyszyli im okoliczni mieszkańcy, członkowie zespołów ludowych i turyści, dołączając do wesołego, rozśpiewanego orszaku, któremu przygrywała miejscowa kapela. Między nimi przemykała młodzież przebrana za kozy, bociany i tura, wesoło podszczypując uczestników pochodu. Przebierańcy ci symbolizują płodność, siły życiowe i urodzaj.

Korowód weselny zatrzymał się przy scenie na rynku. Uroczyście przywitano parę młodą chlebem i solą. Potem odbyły się oczepiny Izabeli, a towarzyszyły im tańce i przyśpiewki weselne. Zgodnie z tradycją widowisko zapustowe zakończyło się spaleniem słomianych chochołów na znak umierania starego i witania nowego życia.

Potem przyszedł czas na wspólną zabawę. Zespoły ludowe, mieszkańcy i turyści opanowali ulice wokół rynku. Tańczyli i śpiewali piosenki grane przez akordeonistów

Na scenie występowały zespoły uczestniczące w Przeglądzie Pieśni Ludowych Karnawałowo-Zapustowych oraz zespoły zaproszone do udziału w Zapustach. W tym roku wystąpił między innymi Zespół ”Kłosek” z Zespołu Szkół w Nićkowie, Zespół Senior+ z Okrasina, Zespół „Tęcza” z Trzciannego oraz zespół taneczny „Sare Roma” z Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Białymstoku. Aplauz był wielki, panie z UTW bisowały aż trzy razy.

Organizatorzy częstowali wszystkich gorącą grochówką, bigosem, pączkami i innymi regionalnymi specjałami. Na rynku były też kramy z pamiątkami, zabawkami i słodyczami.

Inaugurując jubileuszowe zapusty i życząc udanej zabawy wszystkim uczestnikom, starosta grajewski – Waldemar Remfeld i wójt gminy Radziłów – Krzysztof Milewski powiedzieli, że są to jedyne tak hucznie obchodzone zapusty na Podlasiu.

Razem ze słuchaczami UTW byli też uczestnicy międzynarodowego projektu CHEST (Skrzynia), którzy filmowali, nagrywali i robili zdjęcia, aby później polski ludowy zwyczaj żegnania karnawału i witania wiosny zaprezentować naszym partnerom (seniorom) z Portugalii, Włoch, Turcji i Litwy.

Przed wyjazdem na Zapusty Radziłowskie nasze koleżanki przygotowały multimedialną prezentację o staropolskiej tradycji zabaw w ostatnim tygodniu karnawału, tj. od tłustego czwartku do Środy Popielcowej. Ostatnie trzy dni tego tygodnia bywają nazywane także mięsopustem, zapustem i ostatkami.

Prezentację tę obejrzeli uczestnicy projektu i pozostali słuchacze UTW, którym bardzo podobały się polskie ostatki.

Źródło: Gmina Radziłów
Zdjęcia: Maria Beręsewicz

Opracowała: Maria Beręsewicz
Podlaska Redakcja Seniora Białystok

Wyjazd do Supraśla 18 stycznia 2020r.

Grupa słuchaczy  z projektu CHEST wyruszyła do Supraśla realizując drugą część seminaryjną  tematu "Z kopyta kulig rwie..."  W drodze do Supraśla Waldemar Malewicz przedstawił historyczny zarys powstania monasteru.Po dotarciu na miejsce spotkaliśmy się z Janem Grygorukiem - z Muzeum Ikon w Supraślu. Przeszliśmy do  Cerkwi Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy, która jest głównym punktem monasteru.  Monaster supraski jest jedyną ławrą w Polsce. Monaster w swojej 500 letniej historii był niemym obserwatorem przemian jakie następowały w toku dziejów. Los monastyru to zapis losów ludzi związanych z Supraślem. Monaster od razu nie powstał w obecnym Supraślu, a w oddalonym o 30 km. na południowy wschód w Gródku, czyli w rodowej siedzibie Chodkiewiczów. W 1500 roku mnisi ,którzy przybyli z Kijowa i świętej Góry Atos przenieśli się na Suchy Hrud co dało początek  Ławrze Supraskiej. Akt erekcyjny został potwierdzony przez króla Aleksandra Jagielończyka.

Wyjazd do Knyszyna i Moniek (16 grudnia 2019)

Rozpoczął się nowy rok akademicki, a wraz z nim nowy projekt " Cultural and nature Heritage is European Strength and Treasure " - CHEST, czyli " Kulturowe i przyrodnicze dziedzictwo jest siłą i bogactwem Europy / czyli SKRZYNIA /".

Wykorzystując okres przedświąteczny 16 grudnia 2019 r. 50-cio osobowa grupa wyjechała do Moniek. Byli to członkowie pierwszego seminarium wyjazdowego z projektu CHEST.

Po drodze Waldemar Malewicz - długoletni przewodnik, słuchacz UTW i uczestnik projektu opowiadał nam o mijanych obiektach i miejscowościach.

Z okien autokaru widzieliśmy:

- murowaną cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Fastach / w d. wsi

Chwosty / budowaną w l. 1869 - 1875 dzięki środkom państwowym datkom parafian,

- strzeliste wieże kościoła z 1910 r. pw. Zwiastowania NMP w Dobrzyniewie   

   Kościelnym,

- 331 m wysokości maszt przekaźnikowy wzniesiony w 1996 r. w Krynicach

   / 7 co do wysokości w Polsce /, obok drugi z 1962 r. zdemontowany z 226 m

   do 102 m,

Mijaliśmy Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej, w którym znajduje się najmniejszy rezerwat florystyczny zajmujący ok. 11 ha," Rezerwat Kulikówka" ,a w nim - wiemy z opowiadań Waldka - rzadki gatunek paproci - pióropusznik strusi osiągający nieraz 1,5 m wysokości.

Dojechaliśmy do jednego z najstarszych miast w naszym województwie miasta królewskiego Knyszyna. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od gotycko – renesansowego kościoła pw. " Św. Jana Apostoła i Ewangelisty ". Krótki rys historyczny przedstawił Waldek. Jest to trzecia katolicka świątynia w Knyszynie. Po wielu odbudowach i remontach obecny wygląd uzyskał w 1902 r. A o drewnianym lamusie plebańskim z 1808 r., unikatowym 200-letnim obiekcie zbudowanym z grubych belek o konstrukcji zrębowej , który przetrwał prawie w oryginalnej formie do dziś, opowiedział nam przewodnik Kazimierz Kalinowski. Potem udaliśmy się do Domu Rodzinnego Piaseckich. Jest to XVIII -wieczny obiekt w stylu dworku mieszczańskiego. Niestety mogliśmy go obejrzeć tylko z zewnątrz, / gmina, której teraz jest własnością, w okresie zimowym, nie udostępnia obiektu do zwiedzania/ i wysłuchać opowieści Waldka, co ciekawego jest w wyposażeniu wnętrz : kuchnia z piecem kaflowym i częścią jadalną, sypialnia i pokój pracy. Znajdują się w nim też dokumenty dotyczące Knyszyna, meble i inne przedmioty należące jeszcze do poprzednich mieszkańców tego domu.

Następnie udaliśmy się na rynek miejski z pomnikiem króla Zygmunta Augusta, który nadał miastu prawa magdeburskie w 1568 r., a w Knyszyńskim Ośrodku Kultury w Izbie Regionalnej obejrzeliśmy zabytki ze starej parafii / dokumenty, kielichy, ornaty /, eksponaty etnograficzne oraz galerię haftu i koronki /obrusy, makatki, serwetki /.

Po godzinie 11.00 dotarliśmy do Moniek, gdzie czekał na nas przewodnik Tadeusz Skutnik, który pokrótce przedstawił historię Moniek - szlacheckiego przysiółka z XVI w. ,który dzięki budowie linii kolejowej łączącej Królewiec z Odessą w 1873 r. zaczął się rozwijać. W 1965 r. Mońki otrzymały prawa miejskie, a ponieważ są " zagłębiem ziemniaczanym " słyną z dorocznych obchodów " Święta Ziemniaka "

Pomału zbliżyliśmy się do Monieckiego Ośrodka Kultury na wystawę stroików bożonarodzeniowych. Były to prace nagrodzone i wyróżnione w konkursie, wykonane przez dzieci szkół podstawowych, średnich i osoby dorosłe. Atutem tych prac było to, że wykonane zostały wyłącznie z materiałów naturalnych.

Koleżanka Alicja Temler  w ciekawy sposób zaprezentowała nam ilustrowany zdjęciami referat pt. " Jak to z choinką było… ". Jest to młody zwyczaj. Choinka przywędrowała do nas z Niemiec w XVIII w. wypierając wcześniejsze ozdoby mieszkań: pająki, tzw. " światy ", podłaźniczki. Dawno, dawno temu . . ., ale o tym opowiadała Ala / prezentacja w załączeniu /, a potem przy kawie, herbacie i ciasteczkach z zainteresowaniem oglądaliśmy wystawę prezentowanych stroików.

Dodatkową atrakcją było obejrzenie nagrodzonych we wcześniejszych konkursach prac zgromadzonych w Ośrodku.

Pobyt w Mońkach zakończyliśmy przed neobarokowym kościołem pw. MB Częstochowskiej i pełni wrażeń wróciliśmy do domu.

Grażyna Keller

 foto&filmiki Jadwiga Barcewicz